LỊCH SỬ TRUYỀN THỪA

Sau khi ngài Viên Quang thị tịnh, chùa lại bị gián đoạn khoảng 20 năm. Tới năm 1707 nhân dân Hương sơn bèn đến thỉnh Đại sư Thông Lâm thuộc dòng thiền Lâm tế ở Hòa khê về trụ trì. Ngài có 3 vị pháp tử đắc pháp là: Hòa thượng Tâm Chúc, Thanh Hữu và Thanh Quyết tiếp đèn thuyền truyền trì mạng mạnh của chốn Tổ Hương tích. Hòa thượng Thanh Hữu kế tiếp trụ trì được một thời gian thì giao cho Hòa thượng Thanh Quyết tiếp đèn thuyền truyền trì mạng mạch của chốn Tổ Hương tích. Hòa thượng Thanh Quyết là một vị danh Tăng đương thời, học thức uyên bác, phẩm hạnh thanh cao. Các nho sĩ bấy giờ đã tôn là “Tăng trung hào kiệt” người thay thế trụ trì Hương tích là đại sư Thích Thanh Tích. Đại sư Thanh Tích tu tập Đại bi chân ngôn và trì tụng Đại bát nhã, hoằng truyền Mật giáo, tùy cơ duyên tiếp chúng độ nhân. Hơn nữa lại được các quan lại và giới Nho sĩ trợ giúp về mặt hoằng truyền Phật pháp nên chùa Hương ngày càng sầm uất nguy nga. Ngài có hơn 100 đệ tử danh Tăng như các Hòa thượng: Tố Liên, Thanh Chân, Thanh Uẩn, Thanh Khanh, Thanh Nga, Thanh Châu… Hòa thượng Thanh Chân kế đăng trụ trì Hương tích. Qua bao bước thăng trầm, binh hỏa, tang thương, ngài vẫn không giao động, kiên tâm bền trí duy trì mạng mạch của Phật tổ, vững lái thuyền từ qua bao cơn gió dập sóng dồn, có thể nói Ngài là người đã trọn đời sống cho Đạo Pháp. Hòa thượng khêu tiếp ngọn đèn của ân Sư, hoằng truyền Thuyền tông và Mật giáo, mở trường đào tạo giáo dục Tăng tài, tiếp ngộ độ mê không phân biệt quý tiện, sang hèn. Đồng thời để thể hiện đời – Đạo là một thể, ngài còn tham dự dân quyền quốc chính, phát huy truyền thống yêu nước của Tăng sĩ và Phật tử Hương sơn. Hơn nữa, đối với Giáo hội Phật giáo, ngài là một trong số những vị đầu tiên đắp nền xây móng cho ngôi nhà Phật giáo Việt nam nói chung và Hà Tây nói riêng. Hòa thượng còn tổ chức quy hoạch, vạch phương hướng cho công cuộc tái thiết Hương sơn. Khu vực chùa Hương được như bây giờ phần lớn chính là nhờ công lao đóng góp ban đầu của Hòa thượng.

Lịch sử đất nước cũng có lúc thăng trầm nhưng không thể bị hủy diệt. Phật giáo cũng vậy, sự hiện diện gần 2000 năm ở Việt nam là một chứng tích. Qua dòng lịch sử truyền thừa ở Hương sơn, chúng ta có thể thấy rõ điều đó. Hành trạng của các Thiền sư ở Hương sơn dẫu có dị biệt tùy duyên khi ứng cơ tiếp vận song không xa rời cái “ bất biến” tông chỉ của Phật tổ. Nền văn hóa Phật giáo ở Hương sơn đã được bản địa hóa, phù hợp với nhận thức của con người đương thời. Đức Quán âm Bồ tát (Avalokitesvaha Boddhisattva) đã thành Phật Bà Chùa Hương – hình ảnh một người mẹ với tình thương bao la trong lòng người dân Việt.